Urodził się w rodzinie zubożałego szlachcica w 1805 roku. Dzieciństwo spędził w Porębie Żegoty w majątku krewnych. Uczył się w Alwerni i w Krakowie. Mając 18 lat, jako ochotnik podjął służbę w armii Królestwa Polskiego. Trzy lata później wstąpił do szkoły podchorążych w Warszawie. W latach 1830-1831 walczył w Powstaniu Listopadowym. Wyróżnił się męstwem w bitwie pod Ostrołęką, za co został odznaczony Złoty Krzyżem Virtuti Militari i awansował do stopnia kapitana. Przedstawienie "Szablą i sercem" skupia się na dojrzałym okresie życia Józefa Patelskiego, po powrocie do Poręby Żegoty po upadku Powstania.
W 1832 roku wziął ślub ze swoją kuzynką Julią Czyżowską i zamieszkał u teściów w Kwaczale. Patelski Wziął udział w powstaniu krakowskim w 1846 roku, które okazało się krótkotrwałym i nieudanym zrywem. W 1863 roku przystąpił do Powstania Styczniowego. Przez cały niespokojny czas narodowych walk XIX stulecia działał na rzecz edukowania chłopów.
W 1840 roku wsparł finansowo budowę i wyposażenie piętrowej szkoły w Kwaczale, a następnie ofiarował jej sztandar i przekazał książki, które wzbogaciły bibliotekę szkolną. Jest również założycielem Biblioteki w Kwaczale. Została ona utworzona na mocy aktu fundacyjnego z roku 1869, w którym Józef Patelski przekazał 80 książek dla czytelni ludowej, przeznaczonej dla mieszkańców wsi Kwaczały, Rozkochów i Źródła.
Patelski nie ograniczał się jednak tylko do przekazywania darów. Troszczył się również o pomieszczenie i wyposażenie biblioteki. W 1885 roku podzielił resztę swojego majątku pomiędzy dobroczynne organizacje, które wspierał od ponad dwudziestu lat. Zmarł w Krakowie dwa lata później. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim.
Przedstawienie "Szablą i sercem" przypomina urodzonego we Włosienicy bohatera, zręcznie operując skrótem, punktując najważniejsze chwile na życiowej drodze Patelskiego. Umowna scenografia umożliwia zaadaptowanie spektaklu nawet do skromnych warunków scen, na których rzadko goszczą teatralne przedstawienia. Jednocześnie wyraziste kostiumy pozwalają poczuć ducha epoki. Największym atutem inscenizacji jest natomiast wysokiej próby aktorstwo, które zaprezentowali – bądź co bądź – teatralni amatorzy.
Teatr Ludowy Tradycja z Okleśnej związany ze Stowarzyszeniem Krzewienia Kultury Ludowej Gminy Alwernia działa już niemal ćwierć wieku. "Szablą i sercem" to już dwudziesta premiera tego zespołu. Przedstawienie we Włosienicy 5 listopada objął honorowym patronatem Wójt Gminy Oświęcim.